Loud 98.2
Δυτικά FM
Το θεατρικό έργο «Σεισμός και Ανοικοδόμηση, στη Λευκάδα» (1949)
Το θεατρικό έργο «Σεισμός και Ανοικοδόμηση» του Σπύρου Φίλιππα Πανάγου ανέβηκε στη σκηνή από τον μουσικοφιλολογικό όμιλο «Ορφέα» στα μέσα Φεβρουαρίου 1949.
Το νησί της Λευκάδας είχε χτυπηθεί οκτώ μήνες νωρίτερα από ένα τρομερό σεισμό που άφησε πίσω του καταστροφές και ερείπια. Δόθηκαν συνολικά τέσσερις παραστάσεις με πολύ μεγάλη επιτυχία. Έπαιξαν ερασιτέχνες ηθοποιοί-μέλη του «Ορφέα». Στη συγκεκριμένη περίπτωση μόνο «ερασιτέχνες» δεν ήταν. Διέθεταν επαγγελματισμό, οργανωτικότητα και σημαντικές καλλιτεχνικές γνώσεις. Ήταν ερασιτέχνες με την ετυμολογική προέλευση του όρου, εραστές της τέχνης, γεγονός που έχει να κάνει με την τάση της ανθρώπινης φύσης να ρέπει προς την ομορφιά, όπως αυτή οικοδομείται με οργανωμένους εκφραστικούς τρόπους.
Του Θωμά Κακλαμάνη – Εκπαιδευτικού
Ο Σπύρος Φίλιππας Πανάγος χαρακτηρίζει το έργο του «ελαφρό θέατρο». Ουσιαστικά το «Σεισμός και Ανοικοδόμηση» είναι επιθεώρηση, ένα είδος θεατρικής τέχνης που δημιουργήθηκε στη χώρα μας κατά τον 19ο αιώνα. Αποτελείται από σκηνές που εναλλάσσονται και μικρά σκετς με μουσική, χορό, τραγούδι, διαλόγους και σάτιρα. Τα κυρίαρχα στοιχεία της είναι ο κωμικός λόγος, ο σχολιασμός της πολιτικής και κοινωνικής επικαιρότητας και τα λογοπαίγνια. Βασικό και αναπόσπαστο στοιχείο της επιθεώρησης είναι η ύπαρξη ζωντανής μουσικής ορχήστρας. Το μουσικό μέρος του συγκεκριμένου έργου επιμελήθηκαν η πιανίστρια Αλίκη Σ. Μανιάκη και ο συνθέτης Δημήτριος Μαχαιράς.
Το θεατρικό έργο «Σεισμός και Ανοικοδόμηση» έχει όλα τα χαρακτηριστικά της κλασσικής αθηναϊκής επιθεώρησης. Χαλαρή δραματουργική δομή, συρραφή ανεξάρτητων, ταχύτατα εναλλασσόμενων, σύντομων σκηνών (νούμερα), που έχουν ως βοηθητικό συνδετικό κρίκο το σταθερό πρόσωπο του Κομπέρ. Είναι ευέλικτη και ζωντανή, έχοντας την ευχέρεια να μεταπηδά από το ένα θέμα στο άλλο, από το παρόν στο παρελθόν και στο μέλλον (Λίλα Μαράκα, «Η ελληνική θεατρική Επιθεώρηση ως πολιτικό θέατρο», Παράβασις, τόμος 6, ERGO, Αθήνα 2005, σ. 109-110).
Ο συγγραφέας αφιερώνει το έργο του «Σ’ έναν πνευματικό και γενναίο Λευκαδίτη, που ζει στη Βενετία», στο Γεράσιμο Μεσσήνη, (1897-1957). Είχε καταγωγή από την πόλη της Λευκάδας και στις αρχές της δεκαετίας του ΄50 ήταν άμισθος πρόξενος και πρόεδρος της ελληνικής κοινότητας στη Βενετία. Αμέσως μετά το σεισμό έκανε δωρεά 300 περίπου κυβικά μέτρα ξυλεία, τα οποία έστειλε στη Λευκάδα για τις ανάγκες στέγασης των σεισμοπλήκτων.
Το πρώτο μέρος του έργου, όπως και στις αντίστοιχες επιθεωρήσεις της Αθήνας την ίδια εποχή, έχει «πατριωτικό παλμό». Ο εμφύλιος πόλεμος δεν έχει τελειώσει ακόμη και η τόνωση του πατριωτικού/αγωνιστικού αισθήματος των θεατών αποτελεί προτεραιότητα. Η Λευκάδα εμφανίζεται στη σκηνή ως κόρη με πράσινο φόρεμα και βρίσκει παρηγοριά στη μητέρα Ελλάδα που φορεί μαύρα. Το νησί μας ευχαριστεί τον στρατό για την άμεση βοήθεια στους σεισμόπληκτους. Παράλληλα εκφράζει την ευγνωμοσύνη του για το σημαντικό έργο που προσέφερε το Σώμα Προσκόπων από την Πάτρα και την υλική βοήθεια που απέστειλαν, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, οι ομογενείς της Αμερικής και οι κάτοικοι της Ζακύνθου.
Στη συνέχεια ακολουθεί μια αγροτική σκηνή. Ένα χωριό του νησιού είναι ολοκληρωτικά κατεστραμμένο από το χτύπημα του Εγκέλαδου. Άφησε πίσω του ερείπια, πόνο και μεγάλα προβλήματα επιβίωσης. Το όνομα του χωριού δεν αναφέρεται αλλά η περιγραφή της εκκλησίας της Αγίας Αναστασίας που είχε πάθει μεγάλες ζημιές από το σεισμό παραπέμπει στους Τσουκαλάδες. Ο πρωταγωνιστής του σκετς είναι ηλικιωμένος, προβληματισμένος αλλά και αισιόδοξος. Προβλέπει ότι το χωριό θα χριστεί καλύτερο από πριν και οι δυσκολίες θα ξεπεραστούν.
Στο δεύτερο και μεγαλύτερο σε έκταση μέρος, ο τόνος αλλάζει. Όπως αναφέρει ο συγγραφέας:
«Το ‘χει αλήθεια αυτός ο τόπος
κι ας παθαίνει έτσι πολλά
το να κλαίει του ΄ναι κόπος
προτιμάει να γελά»!
Πρωταγωνιστές γίνονται το μπρίο, το σκέρτσο, το χιούμορ και η διάθεση αυτοσαρκασμού. Παρουσιάζονται νούμερα που πρώτα από όλα καυτηριάζουν την κοινωνική επικαιρότητα, τα πρόσωπα και τα πράγματα που κυριαρχούσαν στην Λευκάδα εκείνη την εποχή. Κείμενα σπαρταριστά με την επίφαση της φάρσας, που τροφοδοτούν το κοινό με ατάκες αλλά και παίρνουν ρυθμό από τον κόσμο. Ο μπάρμπα Λιάς, μόνιμα μεθυσμένος, δεν έχει καταλάβει το σεισμό και απορεί γιατί η χώρα είναι «τσαλακωμένη». Τραγουδά μαζί με την ορχήστρα:
«Γεια σου, Λευκάδα μου χρυσή,
Που σαν κι εμέ μεθάς κι εσύ,
Όταν πολύ τα κοπανάς,
μονάχα μένα δεν κουνάς,
κι όταν εσύ σεισμό ξηγιέσαι,
κουνιέμαι και κουνιέσαι!!»
Ακολουθεί νούμερο που περιγράφει με σατιρικό τρόπο τις συνθήκες διαβίωσης των σεισμοπλήκτων σε σκηνές που φιλοξενούν 30 άτομα. Στην τόση πολυκοσμία δεν αποκλείεται να συμβούν και κάποια «συζυγικά ευτράπελα»:
«Τέτοιο γίνεται κει μέσα μαλλιοβράσι,
Κι είναι αλήθεια τόση σύγχυση πολλή,
Που για σύζυγο μπορεί κανείς να πιάσει,
Κάποια άλλη και γλυκά να τη φιλεί !»
Στις επόμενες σκηνές του έργου οι Λευκαδίτες με την ανοικοδόμηση στην περιοχή του αμπελώνα στη Νεάπολη, παρουσιάζονται να φέρονται σαν «Αμερικάνοι» που όλη μέρα θα χορεύουν και θα τραγουδάνε σαν και «δαύτους». Το επόμενο νούμερο θίγει την κοινωνική διαφθορά, τη γραφειοκρατία και την κατάχρηση εξουσίας των υπευθύνων για την ανοικοδόμηση του νησιού:
«Και χωρίς να λεν μιλιά,
Βγάζουν παραδάκια!
Κουβαράκια, κουβαράκια,
Κι έγινε η δουλειά»!
Οι κόντρες και οι διαφωνίες ενοικιαστών κι ιδιοκτητών δεν έχουν τελειωμό αλλά μετά από το σεισμό κι οι δύο συμβιώνουν στο βαρέλι (αντισεισμική πρόχειρη κατασκευή- τολ). Το σοκάκια κι η γειτονιά νοσταλγούν τα παλιά χρόνια ώσπου εμφανίζεται η καινούργια «λεωφόρος» με μεγάλα σχέδια. Η Λευκάδα θα γίνει Κολωνάκι…. Το έργο ολοκληρώνεται με μια νότα αισιοδοξία και ελπίδας για ένα καλύτερο αύριο:
«Κι η Λευκάδα μας και πάλι,
ομορφότερη μεγάλη,
κάποια μέρα θα προβάλει,
κάποια μέρα θα προβάλει,
με το φως της μες το φως!
Ο θεός την προορίζει,
την Ελλάδα να στολίζει,
Γιατί αλήθεια το αξίζει,
Της Λευκάδος ο λαός»!
Ο συγγραφέας με το έργο αυτό κατάφερε να μετατρέψει την καταστροφή και την απελπισία που έφεραν οι καταστροφικές συνέπειες του σεισμού στο νησί, σε πηγή αισιοδοξίας, έμπνευσης και δύναμης για ζωή. Το θεατρικό έχει στόχο να αναδείξει τα προβλήματα, αλλά παράλληλα να τα «κοιτάξει» με θετική ματιά. Η παράσταση φιλοδοξεί να διασκεδάσει το κοινό της, να το οδηγήσει αβίαστα στο γέλιο, στον αυτοσαρκασμό, στη συγκίνηση, στην κινητοποίηση συναισθημάτων που θα προσφέρουν ψυχική ανακούφιση. Το ξέσπασμα γέλιου με αναζήτηση της αστείας πλευράς και του ευχάριστου, της όμορφης όψης των πραγμάτων, του αυθόρμητου πειράγματος, ίσως, και της αφέλειας μας γεμίζει με θάρρος και αισιοδοξία. Το πηγαίο γέλιο προσδίδει φωτεινές πινελιές στο σκοτάδι της όποιας απογοήτευσης που πιέζει την ψυχή μας. Το αισιόδοξο στοιχείο του κειμένου, η ελπίδα που διαφαίνεται, είναι χαρακτηριστικό λευκαδίτικης ιδιοσυστασίας.
Αλλά ποια είναι η λευκαδίτικη ιδιαιτερότητα που εκδηλώνεται σε ολόκληρο το έργο; Είναι ο ίδιος ο χαρακτήρας του Λευκαδίτη και της Λευκαδίτισσας της εποχής. Μια σύγκλιση ευφυΐας, οξυδέρκειας, εκρηκτικότητας και έντονης συναισθηματικής διακύμανσης. Πρόκειται για ανθρώπους που αγαπάνε τη ζωή, που παθιάζονται από τις ομορφιές της. Φιλόμουσοι, με χαρακτηριστικό την «τραγουδιστή ομιλία» τους, πρώτοι στο χορό και τις καντάδες. Ταυτόχρονα με νευρώδες ταπεραμέντο, παρορμητικοί, εκρηκτικοί, οξύθυμοι, δεν αποφεύγουν τις συγκρούσεις και την αθυροστομία (αφυσικόλογα). Ανήσυχοι, αθεράπευτα ρομαντικοί και ερωτευμένοι με την πολιτιστική τους κληρονομιά, την οποία αγωνίζονται να διαδώσουν καθώς και την αγάπη για τον τόπο τους.
Λίγα λόγια για το συγγραφέα: Ο Σπύρος Φίλιππας Πανάγος (1906-1973) ήταν λογοτέχνης και δημοσιογράφος. Όπως αναφέρει ο ηθοποιός Ηλίας Λογοθέτης σε συνέντευξη του στο δημοσιογράφο Ηλία Γεωργάκη στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» (19/11/2010), ο Σπύρος Φίλιππας Πανάγος ήταν για τον ίδιο: «Ο Δίας μου, ο Απόλλωνας μου, ο Διόνυσος μου, ο αίτιος της ταλαιπωρίας μου στο θέατρο, ο αίτιος της ευτυχίας μου στη σκηνή, όλη μου η μνήμη για τη Λευκάδα μας». Με το ποίημα του «Άγνωστε καβαλάρη σκονισμένε, στο χάνι πού΄ρθες χτες να κοιμηθείς…» κέρδισε ο Ηλίας Λογοθέτης την υποτροφία το 1964 στο Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν.
Στις 22, 23 και 24 Μαΐου 2009 το Θεατρικό Εργαστήρι του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Λευκαδίων, ανέβασε με μεγάλη επιτυχία τη θεατρική παράσταση του Σπύρου Φίλιππα Πανάγου «Σεισμός και Ανοικοδόμηση» στο Φουαγιέ του κλειστού θεάτρου. Την εμπνευσμένη σκηνοθεσία και την καθοδήγηση της παράστασης είχε αναλάβει η κ. Λουκία Κατωπόδη, με τους ταλαντούχους ηθοποιούς του θεατρικού εργαστηρίου. Το έργο είχε όλα τα στοιχεία που είναι και τα ζητούμενα της επιθεώρησης: αμεσότητα, απλότητα, αποτελεσματικότητα, ευθύτητα, ταχύτητα, στόχευση σε ένα ζωηρό λαϊκό κοινό.
Δωρεάν αύριο η είσοδος στο Μουσείο Θέρμου
Με δωρεάν είσοδο θα πραγματοποιείται αύριο η είσοδος στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θέρμου.
30 Νοέ 2024
Θέλετε να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα του Αγρινίου και της Αιτωλοακαρνανίας;
