Σε μια όμορφη τοποθεσία δίπλα στη λίμνη Τριχωνίδα, στο μέσο της διαδρομής από το Αγρίνιο προς το Θέρμο, βρίσκεται η Ιερά Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου ή Παναγίας Φανερωμένης, γνωστή ως Μονή Μυρτιάς, προσωνυμία που χρησιμοποιείται τουλάχιστον από τον 17ο αιώνα.
Στο κέντρο του δεσπόζει το καθολικό. Στον 11ο-12ο αιώνα είχε τη μορφή απλού μονόχωρου καμαρόσκεπου ναΐσκου με δίρριχτη στέγη, όπου το 16ο αιώνα προστέθηκε σταυροειδής εγγεγραμμένος τρουλλαιος ναός κ αργότερα νάρθηκας κ εξωνάρθηκας ανύπαρκτος όμως σήμερα. Οι δε τοιχογραφίες είναι του 12ου μέχρι το 18ο αιώνα. Απ’ τον αρχικό ναό διατήρηση δύο στρωμάτων ζωγραφικής, του τέλους του 12ου αιώνα και του 1491. Από τη δεύτερη φάση σώζεται η επιγραφή της ιστόρησης, όπου μας παραδίδεται τ όνομα του ζωγράφου (δια χειρός Ξένου του Διγενή εκ Μορέως). Ο μετέπειτα ναός σώζει τοιχογραφίες του 1539, πιθανώς του Φράγκου Κατελανου, ενώ ο νάρθηκας ζωγραφίστηκε το 1712. Την ίδια χρονιά, προστέθηκε στα νοτιοδυτικά του νάρθηκα το παρεκκλήσι των Αρχαγγέλων που για άγνωστο λόγο το 1903 κατεδαφίστηκε. Στη Μονή εκάρη μοναχός ο νυν Άγιος Καλλίνικος επίσκοπος Εδέσσης. Διαθέτει τρία παρεκκλήσια, εκ των οποίων τα δύο μοναδικά στο νομό. Πιο συγκεκριμένα, του Αγίου Σωφρονίου (πανηγυρίζει στις 11 Μαρτίου), πάνω απ’ την είσοδο της Μονής, του Αγίου Αυγουστίνου (πανηγυρίζει στις 15 Ιουνίου) στις παλιές δεξαμενές και δίπλα στο «Θρόνο της Παναγίας» και κλείνοντας της Μεταμόρφωσης του Κυρίου στο κοιμητήριο της Μονής(πανηγυρίζει στις 6 Αυγούστου).
Ο πυρήνας της φαίνεται ότι δημιουργήθηκε στις αρχές του 12ου αιώνα, όταν κτίστηκε ο πρώτος μικρός ναός, και στα τέλη του 15ου ή στις αρχές του 16ου αιώνα, επεκτάθηκε. Στη μακραίωνη ιστορία της συνδέθηκε με σπουδαίους καλλιτέχνες που εργάσθηκαν για τη διακόσμησή της και με προσωπικότητες των γραμμάτων που φιλοξενήθηκαν στις εγκαταστάσεις της, όπως ο Κοσμάς ο Αιτωλός, που έζησε εδώ για μικρό διάστημα. Διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, σύμφωνα με την παράδοση, σε κρύπτη της λειτουργούσε κρυφό σχολειό. Το 1835, όταν όλα τα μοναστήρια της περιοχής διαλύθηκαν, παρέμεινε ως το μοναστηριακό κέντρο της Τριχωνίδας. Το 1943 πυρπολήθηκε από γερμανικά στρατεύματα και καταστράφηκαν τα συγκροτήματα των κελιών, που αποκαταστάθηκαν στη δεκαετία του 1990.
Σήμερα το μοναστηριακό συγκρότημα περιβάλλεται από ψηλά κτήρια με κελιά και βοηθητικούς χώρους και στο κέντρο του βρίσκεται το καθολικό. Ο ναός έχει περάσει πολλές φάσεις μέχρι να λάβει τη σημερινή του μορφή. Στον 12ο αιώνα ήταν απλός, μονόχωρος, καμαροσκεπής, εσωτερικά διακοσμημένος με τοιχογραφίες από τις οποίες σώζονται ελάχιστα τμήματα, ενώ το 1491 αγιογραφήθηκε εκ νέου από τον Ξένο Διγενή από το Μουχλί της Πελοποννήσου.
Τον 16ο αιώνα οικοδομήθηκε δίπλα του νέος, μεγαλύτερος και πιο επιμελημένος ναός, δικιόνιος σταυροειδής με τρούλο, και ο παλαιός μετατράπηκε σε ιερό. Το εσωτερικό του κυρίως ναού αγιογραφήθηκε το 1539 από άγνωστο αλλά σημαντικό ζωγράφο, που ακολουθεί την καλλιτεχνική παράδοση της βορειοδυτικής Ελλάδας. Το 1651 προστέθηκε ο νάρθηκας, όπου σώζονται τοιχογραφίες των αρχών του 18ου αιώνα, και τότε κτίστηκε το παρεκκλήσι των Ταξιαρχών, το οποίο κατεδαφίστηκε το 1903.
Η μονή σήμερα είναι ανδρική και εορτάζει στις 21 Νοεμβρίου και έχει δική της ιστοσελίδα στο immyrtias.gr.
Πηγή: religiousgreece.gr
